Terug in de tijd: Het eerste D-examen

Het is inmiddels bijna 40 jaar geleden dat de D-machtiging ingevoerd is. Tijd om terug te blikken naar het ontstaan van de machtiging met als special een download van het allereerste D-examen. Dat examen werd destijds op woensdag 26 november 1975 in de Jaarbeurs te Utrecht afgenomen is door de Radio Controle Dienst als onderdeel van het Staatsbedrijf der PTT.

Naar maatstaven van de huidige Novice examens waren de eerste D-examens een weggevertje. Dat was ook het doel van de D-machtiging. Een opstaplicentie naar de destijds A, B of C-machtiging.

Ontstaan van de D-machtiging
De D-machtiging is ingevoerd als instaplicentie om een alternatief voor clandestien gebruik van de CB-band (27 Mc) in te stellen. Destijds, in 1975, was de MARC-regeling nog niet van kracht en het gebruik van CB niet toegestaan. Het zou nog 5 jaar duren voor de MARC-regeling van kracht gaat worden. Zendamateurs zaten echter niet te wachten op ‘CB piraten’. Uiteindelijk is de D-machtiging ingevoerd als tijdelijke instaplicentie door een compromis tussen de verenigingen en de de Staatssecretaris. Het bezit van zendapparatuur werd verboden en de D-machtiging als alternatief geïntroduceerd. Doel was dat iedereen die geïnteresseerd was na het afleggen van een eenvoudig examen toegang kreeg tot een zeer beperkt aantal kanalen in de 2-meter band.

De permanente tijdelijke machtiging
Eigenlijk hadden de eerste D-machtigingen maar een geldigheidsduur van 2 jaren. Binnen die termijn moesten D-amateurs slagen voor het C-examen. De twee jaar kon gebruikt worden voor het opdoen van verdere kennis door studie. In werkelijkheid is er nooit een vergunning ingetrokken, ook al was deze verlopen. Een mededeling van het hoofd van de Radiocontroledienst, Dhr. Koutstaal, geeft in het voorjaar van 1978 een jaar extra respijt aan de inmiddels 550 machtigingen die zullen verlopen. Wel is een bedrag van 27 gulden verschuldigd voor deze verlening. In de Staatscourant nr. 226 van maandag 20 november 1978 verschijnt een publicatie van de toenmalige Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, mevrouw N. Smits-Kroes, waarin ze bekend maakt de D-machtigingen voortaan jaarlijks te verlengen.

Het D-examen en de 6 D-kanalen
Examen doen koste destijds 35 gulden (een jaar later 40 gulden) en gaf recht op het gebruik van de frequenties 145,2500, 145,2750, 145,3250, 145,3500, 145,3750 en 145,4000 MHz, de zogenoemde 6 D-kanalen, uitsluitend in FM. De D-machtiging was een aanvulling op de destijds bestaande A, B en C machtigingen waarbij de C-machtiging gelijk staat aan de huidige Full-licentie. Gebruik van HF was echter niet toegestaan zonder eerst een morse examen te doen. Pas in 2002 is deze eis afgeschaft, nadat primaire gebruikers gestopt zijn met het gebruiken van morse.

De A, B en C-examens
Voor het A-examen moest men kunnen seinen en opnemen met 12 woorden per minuut, voor het B-examen was dat 8 woorden per minuut. Het allereerste examen werd afgenomen op woensdag 19 augustus 1929 in Den Haag. Het C-examen gaf pas na 1955 toegang tot de huidige 2-meter band. De 70-cm band bestond destijds uit het spectrum tussen 420 en 460 MHz. Veel zendamateurs waren er destijds niet: Pas in 1957 werd de 1000e machtiging afgegeven. Het eerste C-examen werd in december 1951 afgenomen.

Kosten
Een D-machtiging koste 25 gulden per jaar. De C-machtig 36 gulden. De B-machtiging 40 gulden en de A-machtiging 50 gulden. Apparatuur voor D-amateurs moest gekeurd worden door het Staatsbedrijf der PTT. Een kostbare aangelegenheid van 620 gulden. Herkeuren was 75 gulden, een beoordeling koste 75 gulden. De laatste drie bedragen ook nog exclusief BTW, maar werden uitsluitend in rekening gebracht aan importeurs en handelaren als Schaart uit Katwijk aan zee en Keizers Handelsonderneming uit Amsterdam begonnen zich massaal te richten op de nieuwe doelgroep.

Apparatuur
In beginsel waren slechts 5 apparaten type-goedgekeurd door het Staatsbedrijf der PTT: De IC-21AD en  IC-22AD van Icom, de TR-2200G en TR-7200G van Kenwood en de Gemini-D van Zodiac Funksprechgeraete. De frequentiestabiliteit moest destijds +/- 3 kHz bedragen, de maximale zwaai 5 kHz bij een maximale bandbreedte van 16 kHz en een maximaal toegestane zendvermogen 20 Watt. Uiteraard mocht de apparatuur slechts kunnen zenden op de 6 D-kanalen, maar dit was niet echt een probleem omdat de eerste generatie kristal gestuurd werkte. Optioneel was wel een extern VFO verkrijgbaar om over de gehele band af te kunnen stemmen. Geen van deze sets was in staat om meet dan 10 Watt HF-vermogen te produceren wat destijds voor de meeste sets de norm was. Van de Zwitserse Gemini D is de prijs van toen nog achterhaald: 1078 gulden bij Servicecenter van de Water in Nijmegen. Een jaar later werd de prijs verlaagd naar 898 gulden en verscheen de Joosten JT-2 van het Japanse ‘YanYosu’, tegenwoordig bekend als Yaesu, voor slechts 780 gulden.

Deelnemers
Tijdens de examens die in het najaar van 1975 afgenomen werden hebben zich in totaal 781 (aspirant) zendamateurs zich aangemeld. Van hen waren er 33 verhinderd, 9 zijn niet verschenen en van 19 is geen reactie (betaling) ontvangen op de aanmelding. Uiteindelijk zijn er dus 720 examens afgenomen. Het gros daarvan, 585 kandidaten, deed mee aan het ‘beperkt examen’ voor de C-machtiging. Van hen zijn slechts 222 kandidaten geslaagd. 363 kandidaten hebben een onvoldoende gehaald voor het examen  techniek of voorschriften.
Een jaar later, in het najaar van 1976 telde de examens 312 deelnemers die geslaagd zijn voor de D-machtiging. Hieruit blijkt dat de D-machtiging aan een behoefte voldoet en een succes genoemd mag worden. Zendamateurs die geslaagd zijn voor het C-examen krijgen voortaan een PE1-call, de PA3-call deed zijn intrede voor A-amateurs. Eerder al, in het voorjaar van 1976, sloegen 200 D-amateurs, onder hen 60 D-amateurs die een half jaar geleden hun eerste machtiging gehaald hadden.

Ontwikkeling: van de 6 D-kanalen naar de huidige Novice
In de loop van de jaren zijn de regels voor de D-amateurs behoorlijk gewijzigd. Waar de machtiging oorspronkelijk als instapmachtiging geldig was voor een periode van slechts 2 jaar, is er uiteindelijk nooit een machtiging ingetrokken. Een D-machtiging gaf recht op het gebruik van de 6 D-kanalen op de 2-meter band. In 1982 werd dit uitgebreidt: D-amateurs mochten voortaan het spectrum tussen 145.000 en 145.800 MHz gebruiken, dus ook de repeaters. In 1996 werd de D-machtiging een N(ovice) licentie. Kandidaten die in het voorjaar examen deden kregen nog wel het oude D-examen voorgeschoteld. De RDR had geen tijd om de examens naar de nieuwe stijl aan te passen. Dat is pas gebeurd in het najaar van 1996.

De echte uitbreiding voor Novice amateurs gebeurde pas na een publicatie in de Staatscourant op 5 december 2006. Toen kregen zij toegang tot de gehele 2-meter en 70-centimeter band maar ook werden delen van de 40-meter en 20-meter band vrijgegeven alsook de gehele 10-meter band.